Tegorocznej edycji Nocy Bibliotek przyświecało hasło „To się musi powieść”, które także dla nas było wyznacznikiem tematyki organizowanych tego dnia działań. Powieści wplataliśmy we wszystkie działania: można było się nimi wymieniać, rozwiązywać związane z nimi zadania, zagadki, przygotować drewniany brelok z wizerunkiem powieściowej postaci, porozmawiać o nich na spotkaniu dyskusyjnym...
W trakcie „Sąsiedzkiej Nocy Bibliotek”, która miała miejsce 1.10. w godzinach 16.00-20.00 staraliśmy się nawiązywać zarówno do działań lokalnych i wspólnotowych, jak i literatury. Ponieważ społeczność naszego miasta jest dosyć specyficzna, w większości napływowa, pracująca na co dzień w Warszawie i nie odczuwa większego poczucia więzi ze swoim miejscem zamieszkania i innymi mieszkańcami, chcieliśmy by biblioteka tego dnia stała się prawdziwym „trzecim miejscem”, a także ośrodkiem podtrzymującym relacje międzyludzkie, nadwątlone dodatkowo okresem pandemii.
Noc Bibliotek rozpoczęliśmy o godzinie 16.00 odsłonięciem tablicy sąsiedzkiej. Jest to przygotowana przez nas tablica, umieszczona w ogólnodostępnej przestrzeni klatki schodowej biblioteki, na której mieszkańcy miasta mogą swobodnie umieszczać swoje ogłoszenia, komunikaty, a nawet pozdrowienia dla sąsiadów. Tablica została podzielona na kilka sekcji: potrzebuję pomocy, pomogę, oddam, wymienię, sprzedam, usługi i ma być kanałem wymiany informacji przede wszystkim dla osób w mniejszym stopniu korzystającym z internetu, albo takich, dla których nie jest do wystarczająca forma komunikacji. Ma ona sprzyjać budowaniu relacji w świecie rzeczywistym, zwłaszcza tych międzypokoleniowych, a także upowszechniać ideę spółdzielczości i wzajemnej wymiany zasobów, zarówno materialnych, jak i umiejętności. Mamy nadzieję, że będzie ona także wsparciem dla lokalnych przedsiębiorców, którzy zyskają w ten sposób nową możliwość przedstawiania swojej oferty. Cała idea tablicy związana jest także z postawą proekologiczną. Nie tylko została ona wykonana z naturalnych materiałów, a służące do umieszczania na niej ogłoszeń kartki zostały przygotowane z bibliotecznej makulatury – starych plakatów itp., ale także ma prowokować do refleksji, czy powinniśmy wyrzucać zbędne nam rzeczy, czy potrzebujemy kupić kolejny przedmiot, a może wystarczy, że będziemy go współdzielić z sąsiadem.
Do takich refleksji miała skłonić uczestników wydarzenia także trwająca od 16.00 do 18.00 wymiana książek, zabawek i roślin. W trakcie jej trwania każdy mógł wymienić przyniesione przez siebie przedmioty w dowolny sposób – zabawka za książkę, książka za roślinę, czy roślinę za zabawkę. Wymianie towarzyszyły animacje dla dzieci, a także ekspozycja książek dotyczących życia w mieście, jego organizacji, ruchom oddolnym. Chcieliśmy, aby cała akcja służyła nie tylko doraźnej potrzebie mieszkańców, ale aby towarzyszyła jej przynajmniej powierzchowna refleksja nad współczesnymi ośrodkami miejskimi i promocja księgozbioru popularnonaukowego biblioteki.
O godzinie 17.00 zaprosiliśmy zainteresowane osoby na spotkanie organizacyjne klubu czytelniczego „Pogaduchy o książkach”. Zakładaliśmy, że nie będzie to typowy klub książki, ze z góry narzuconymi lekturami, należącymi do kanonu literatury, czy aktualnych bestsellerów, zależało nam raczej, by w wąskim gronie porozmawiać o tym, co czytamy, o książkach, które szczególnie na nas wpłynęły, albo pomogły się zrelaksować. Podczas rozmowy z uczestnikami ustaliliśmy, że będziemy starali się jednak omawiać także takie pozycje, które przeczytają wszyscy lub większość członków klubu, tak, żeby móc porównać, jak jeden tekst może oddziaływać w różny sposób na różne osoby. Udało nam się również wybrać pierwszą z książek, które omówimy, będzie to „Cud, miód, malina” Anety Jadowskiej, którą poleciła jedna z uczestniczek, jako swoją książkę „na dobry nastrój”. Przy organizacji klubu zależało nam, żeby był on prowadzony w sposób partycypacyjny, gdzie każdy ma prawo do swojego zdania, a bibliotekarz nie stanowi wyroczni, żeby był on oparty na swobodnych rozmowach i luźnej atmosferze, która sprawi, że czytanie nie będzie się kojarzyło z przykrym obowiązkiem. Nowo powstały klub ma już swoją grupę dyskusyjną online – gdzie członkinie mogą wymieniać się informacjami i poleceniami lekturowymi, a dwie z nich miały okazję zostać zrekrutowane do badania Biblioteki Narodowej nad funkcjonowaniem mediatek. Tym samym luźne spotkanie w bibliotece pozwoliło nie tylko zawrzeć nowe znajomości, ale także wyłonić grupę aktywnych czytelników, otwartych na udział w przedsięwzięciach animacyjnych i badawczych. Wierzymy, że „to się musi powieść’, a ustalone na listopad kolejne spotkanie klubu pozwala nam patrzeć z optymizmem na przyszłość zapoczątkowanej w Noc Bibliotek inicjatywy.
O godzinie 18.00 na II piętrze biblioteki rozpoczęły się warsztaty kreatywne prowadzone przez legionowskich artystów, połączone z wystawą prac Pracowni „Sztuka Tworzenia”. W zajęciach mogli wziąć udział zarówno dorośli, jak i dzieci, a uczestnicy mogli przygotować własną makramę, świeczki z wosku pszczelego, spróbować swoich sił w szydełkowaniu, quillingu czy ceramice. Z drewnianych pionków mogli też przygotować z bibliotekarzami figurkę przedstawiającą ulubioną postać z powieści, a wśród powstałych w ten sposób zabawek nie mogło zabraknąć m. in. uwielbianego przez dzieci Harry'go Pottera. Chociaż trwanie warsztatów przewidziane było do godziny 20.00, to jeszcze po 21.00 nie brakowało chętnych do wzięcia w nich udziału. Istotne dla nas było poczucie, że mieszkańcy mają szansę przekonać się, że nie muszą jechać do Warszawy, żeby wziąć udział w wartościowych zajęciach oraz to, że podczas wydarzenia mogli poznać lokalnych artystów, działających po sąsiedzku, którzy tego dnia postanowili nieodpłatnie podzielić się ze społecznością swoimi umiejętnością i materiałami.
Jednocześnie z warsztatami, od godziny 18.00, na I piętrze biblioteki, w przestrzeni przeznaczonej na księgozbiór odbywała się gra terenowa przy zgaszonych światłach. Wszyscy jej uczestnicy na początku zmagań usłyszeli: „Biblioteka. Regały pełne książek. Pracownicy i czytelnicy kręcący się dookoła. Cisza, która z rzadka bywa zakłócona wybuchem śmiechu, czy cichą rozmową. Dookoła rośliny, słońce wpadające przez duże okna... Brzmi jak sielanka, prawda? Tak właśnie było w Poczytalni. Do czasu... do czasu aż światło zgasło, pomiędzy regałami przemknął zimny wiatr, słońce zaszło za chmury a wszyscy czytelnicy wyszli czując na sobie baczny wzrok...czegoś. Czegoś czającego się w mroku, wśród książek.”. Zadaniem uczestników było odnalezienie, na podstawie przekazanych im wskazówek, 5 książek, wykonać przypisane do nich zadania, utworzyć kod i otworzyć walizkę z rozwiązaniem. Zagadki były nie lada wyzwaniem – trzeba było być pomysłowym, spostrzegawczym i kreatywnym a także znać podstawy kartografii, fotografii i… matematyki. A to wszystko przy zgaszonych lampach i światłach latarek. Pomimo trudnych warunków wszystkim udało się odczarować pióra z „Harry'ego Pottera”, sfotografować świecącą filiżankę w salonie nowojorskiej elity, niczym z „Fotografki”, rozszyfrować hasło zakodowane przy pomocy kodu kurierów ze „Zwiadowców”, odnaleźć niepasujący element na obrazie Edgara z „Ręki mistrza” oraz znaleźć ukryty klucz z „Ostatnia chowa klucz”. Na końcu pozostało otworzyć kłódkę zabezpieczającą walizkę i odsłuchać nagrania, które było rozwiązaniem zagadki mrocznej biblioteki. W grze wzięły udział zarówno grupy nastolatków, jak i rodziny z dziećmi, łącznie około 60 osób. Bardzo cieszyło nas, że część grup utworzyła się spontanicznie, współpracę nad zagadkami podjęły osoby, które wcześniej się nie znały, a młodzież wymieniała się przy tym opowieściami na temat swoich szkół. W czasie zabawy mogliśmy obserwować też przykłady kooperacji między grupami – pomagały sobie zwłaszcza przy najtrudniejszym zadaniu, a ci, którym udało się wpaść na rozwiązanie, podpowiadali innym. Była to okazja nie tylko do współpracy między uczestnikami, ale także z biblioteką – nastolatki zwróciły się do nas przy tej okazją z prośbą o stworzenie im własnego klubu czytelniczego oraz zorganizowanie podobnej zabawy na Halloween.
Przebieg tegorocznej Nocy Bibliotek pokazał nam jeszcze raz, jak wielki potencjał integracyjny drzemie w tych instytucjach. Nasza biblioteka stała się tego wieczora miejscem wymiany zasobów i umiejętności, zawiązywania się nowych znajomości i spontanicznych sojuszy, a zapoczątkowane tego dnia inicjatywy, mają szansę wpisać się na stałe w ofertę biblioteki. Mamy również poczucie, że nasi użytkownicy zyskali przekonanie, że mogą mieć wpływ na to, co dzieję się w bibliotece. Świadczy o tym to, że nabrali śmiałości, żeby otwarcie zgłaszać swoje pomysły, co cieszy zwłaszcza w kontekście młodzieży, która jest jedną z najbardziej problematycznych grup użytkowników. Cieszymy się również z sąsiedzkiego i międzypokoleniowego charakteru wydarzenia. W czasie jego trwania niejednokrotnie byliśmy świadkami powitań, zarówno między osobami, które umówiły się, żeby wspólnie wziąć udział w Nocy Bibliotek, jak i znajomymi, którzy spotkali się przypadkowo, a wśród uczestników nie brakowało zarówno dzieci, młodzieży, dorosłych, jak i seniorów.
